Fysiek domein

We houden de brede culturele basisinfrastructuur met een gedifferentieerd en gevarieerd aanbod voor een breed publiek in stand

Doel 5.3.1 Culturele basisinfrastructuur - Begroting 2023

Ontwikkelingen Zwolse culturele sector
Het jaar 2023 was het eerste volledige jaar zonder beperkende maatregelen als gevolg van COVID-19. Voor de sector in het algemeen geldt dat de bezoekersaantallen weer op het niveau van voor COVID-19 kwamen of die zelfs overtroffen. Wel hadden de podiuminstellingen te maken met flinke kostenstijgingen als gevolg van de gestegen loonkosten (niet alleen CAO-stijgingen maar ook door grote krapte op de arbeidsmarkt) energiecrisis, inflatie en sectorspecifieke kostenstijgingen. De verwachting is dat dit zwaar drukt op de financiële reserves van verschillende culturele instellingen.

Zwolse Culturele Basisinfrastructuur
In 2023 is de Subsidieregeling Zwolse culturele basisinfrastructuur (hierna BIS) ingevoerd. De daaraan verbonden adviescommissie cultuur heeft aan alle instellingen van de Zwolse BIS een bezoek gebracht en een visitatiegesprek gevoerd.

Hanzejaar 2023
Dit jaar stond in het teken van het Hanzethemajaar. De Hanze; het Middeleeuwse handelsnetwerk dat welvaart en handelsgeest naar de steden bracht en vandaag de dag nog steeds duidelijk zichtbaar en beleefbaar is. Het Hanzethemajaar 2023 is gevierd met een omvangrijk programma van evenementen en activiteiten. Zowel de grote culturele instellingen hebben hieraan bijgedragen met hun eigen programmering en in organisatiekracht maar ook vele kleine culturele instellingen (van amateur tot professionals) hebben programma's ontwikkeld speciaal voor het Hanzethemajaar.

BKR collectie
De gemeentelijke BKR collectie is ontzameld. De collectie is onderverdeeld naar belangrijke werken die zowel intern als extern kunnen worden uitgeleend. Een deel van de collectie is afgestoten, met behulp van de ANBI-stichting Onterfd Goed. De kunstenaars hebben de mogelijkheid gehad om hun eigen werk terug te kopen. De inwoners van Zwolle hebben tijdens het verkoopweekend in Zwolle de mogelijkheid gehad om een bijzonder werk aan te schaffen.

ArtPitch
De regeling Art Pitch is geëvalueerd en hieruit is geconcludeerd dat het waardevol is voor de professionele makers en dat er nog meer potentie is voor innovatie, experiment en ondernemerschap. De regeling wordt uitgevoerd door Stadkamer. In 2023 is de regeling eenmalig door het projectteam Spoorzone uitgevoerd. In 2024 ontwikkelen we deze regeling door.

We hebben onze koers doorgezet

Musea
De Fundatie
Bij Museum De Fundatie is op 1 januari 2023 Beatrice von Bormann aangetreden als algemeen-directeur.  Haar streven is om de tentoonstellingen nog meer te laten aansluiten op actuele thema's en debatten in de kunstwereld en gelijktijdig de binding met de stad en de regio te versterken. Dit liet zij zien in een aantal tentoonstellingen, zoals Kaleidoscope of (Hi)stories; kunst uit de Oekraïne en Hanze Connecties (over de West- en Oost-Europese perspectieven op de Hanze). Museum de Fundatie heeft college en raad in het najaar van 2023 geïnformeerd over een structureel tekort op de exploitatiebegroting. In opdracht van de provincie Overijssel en de gemeente Zwolle voert Berenschot onderzoek uit naar deze tekorten. Hun advies ten aanzien van een eventuele verhoging van de subsidie door provincie en gemeente aan Museum de Fundatie zal in 2024 voorgelegd worden aan college en raad.

ANNO/Stichting Allemaal Zwolle
Stadsmuseum ANNO heeft 2023 vooral gewerkt aan bestendiging van de organisatie, bedrijfsvoering en financiën. Er is stevig ingezet op de invoering van de Museumkaart, hetgeen eind 2023 is gelukt (feitelijke invoering per 1 januari 2024). Ook is een erfgoededucatie-lijn ontwikkeld om de Zwolse jeugd via de scholen te betrekken bij het verleden van hun eigen stad. Het museum wordt daarnaast steeds meer de spil in een netwerk van satellieten, zoals de Peperbus en de Schepenzaal. Ook is er een nauwe samenwerking met de Sassenpoort en het Vrouwenhuis. Het museum was een van de dragende partners van het Hanzethemajaar en leverde inhoudelijke en organisatorische bijdragen aan de realisatie ervan.

Herman Brood Museum
In 2023 zijn er zorgen ontstaan over de bedrijfsvoering van het Herman Brood Museum. Hier is een extern onderzoek naar uitgevoerd. Dit onderzoek is vertrouwelijk waardoor het niet mogelijk is om via het openbare deel van de jaarrekening verantwoording af te leggen. De middelen die in de tweede beleidsrapportage 2023 (Berap 2023-2) zijn toegekend worden meegenomen naar 2024.

Academiehuis de Grote Kerk
Het Academiehuis de Grote Kerk had een plek binnen de Zwolse BIS. Door haar veelzijdigheid in activiteiten is het Academiehuis de Grote Kerk niet in te delen in een specifieke categorie. Het Academiehuis is een plek voor ontmoeting en inspiratie, dialoog en stilte. Om tegemoet te komen aan onder meer de grote maatschappelijke rol die de kerk heeft als ‘huiskamer voor alle Zwollenaren’, heeft het college in 2023 besloten om de middelen die voor Academiehuis/de Grote Kerk zijn begroot niet te oormerken als onderdeel van het budget voor de BIS, maar met ingang van 2024 deze middelen rechtstreeks op de begroting Cultuur te verantwoorden.

Podiumkunsten
De beschikbare  incidentele en structurele middelen gaven in 2023 de gemeente de mogelijkheid om aan gezelschappen door middel van co-financiering de gelegenheid te bieden om externe fondsen te werven. Inmiddels hebben diverse gezelschappen met veel succes incidentele Rijksmiddelen verworven. Dit geeft hun meer mogelijkheden bij de producties en bij talentontwikkeling.
Op advies van de Adviescommissie Cultuur is het Nederlands Bach Consort toegelaten tot de Zwolse BIS.
In 2023 is het succes van theatergroep de Jonge Honden bekroond met de Cultuurprijs Overijssel.

De samenwerking binnen de Cultuurregio Zwolle is vormgegeven met onder anderen het hybride makershuis VAKTOR. VAKTOR heeft ingezet op de ontwikkeling van talent en er zijn meerdere activiteiten uitgevoerd. Zo is de Zwolse stadsproductie ‘De Bremer stadsmuzikanten’ op het Stadsfestival in première gegaan. VAKTOR heeft nu drie verschillende trajecten om makers te ondersteunen en er wordt ingezet op  uitbreiding van het netwerk

Ruimte voor kunstenaars om te creëren en te presenteren
In 2023 is het atelier- en broedplaatsenbeleid geactualiseerd en ligt in concept klaar. Het college heeft besloten de realisatie van het atelierbeleid te betrekken bij de integrale afweging over het cultuurbeleid bij de voorjaarsbegroting van 2024.  
De middelen die vanuit het coalitieakkoord zijn toegekend zijn nog niet volledig ingezet. In afwachting van het collegebesluit over de realisatie van het beleid worden de middelen meegenomen naar 2024.
In de tussentijd is er aan SWECO de opdracht gegeven om onderzoek te doen naar de kwalitatieve en kwantitatieve huisvestingsbehoefte van de creatieve sector. Dit zal begin 2024 worden opgeleverd. Kenmerkend voor Zwolle is dat zich weinig concrete mogelijkheden van uitbreiding voordoen. Daar waar het kan zijn wij in gesprek geweest met de gebiedsontwikkelaars, zoals de Bogenhal, Harculo, Spoorzone, Noordereiland en Dock24. Het beleid heeft ook geleid tot de stimulering van particuliere initiatieven, waarvan de nieuwe expositielocatie LINK (Voorstraat) een sprekend voorbeeld is. Tenslotte, door Creative Works is aan netwerkvorming gedaan door de organisatie van vijf creatieve café-sessies voor kunstenaars en creatieve werkers.  

Stadkamer
In 2023 gaan vanuit zowel cultuur als maatschappelijke ondersteuning (MO) verschillende (structurele) subsidies naar de Stadkamer.  Het gaat om subsidies en opdrachten voor de  bibliotheek, cultuureducatie en laaggeletterdheid. Daarnaast voert Stadkamer ook een aantal fondsen uit. Dit is historisch gegroeid waardoor het overzicht enigszins zoek was. In 2023 is er gewerkt om de situatie weer inzichtelijk te maken. Ook zijn er nieuwe afspraken gemaakt omtrent de overheadkosten, omdat deze vergoedingen niet evenredig zijn meegestegen met de opdracht. In 2023 is Stadkamer gefuseerd met de bibliotheek Kampen, onder de naam OverO. De fusie past in een landelijke trend waarin bibliotheken steeds vaker samengaan, om over meer specialistische kennis te kunnen beschikken. De publieksnaam in Zwolle blijft ‘Stadkamer’. De geldstromen van de gemeente Zwolle en gemeente Kampen blijven gescheiden van elkaar.

Commissariaat voor de media
Eind 2022 is uit een extern onderzoek naar voren gekomen dat het bestuur en de bedrijfsvoering van de lokale publieke omroep RTV Focus een aantal gebreken vertoond. Met de omroep is een verbetertraject afgesproken. Tevens is vastgesteld dat de omroep geen functionerend Programmabeleid Bepalend Orgaan (PBO) heeft. Dit is door de raad in het eerste kwartaal 2023 aan het Commissariaat voor de Media gemeld. De omroep heeft binnen de door het Commissariaat geboden hersteltermijn een nieuwe PBO-lijst ingeleverd. De raad geeft in 2024 een advies geven aan het Commissariaat over de representativiteit van dit PBO. Daarnaast is na onderzoek besloten om de verleende subsidies voor 2021 en 2022 lager vast te stellen dan is verleend.

De lasten en baten hebben een voordelig resultaat van, respectievelijk, € 226.619 en € 113.446. Doordat er € 290.294 minder is toegevoegd en € 59.998 minder is onttrokken aan de reserves, wordt er uiteindelijk een nadelig saldo gereaslieerd van € 10.227.

De verschillen die zijn ontstaan worden hieronder toegelicht.

Coalitieakkoord
Vanuit het coalitieakkoord is er een bestedingsruimte van € 1.500.000 toegevoegd aan de begroting Cultuur. Deze is in 2023 incidenteel toegekend. Een deel van deze middelen is niet of niet volledig ingezet. Deze worden hieronder toegelicht en verklaren een deel van de resultaten.

• De incidentele middelen voor ateliers en broedplaatsen zijn niet volledig benut doordat het vinden van geschikte atelierruimtes langer heeft geduurd dan verwacht, zoals ook in de inhoudelijke verantwoording is toegelicht. Deze middelen zijn toegevoegd aan de reserve. Dit zorgt voor een incidenteel voordeel van € 116.241 aan lasten en vervolgens een nadeel van € 116.241 op de toevoegingen aan reserves. Per saldo zijn dit voor- en nadeel € 0.
• De incidentele middelen voor ArtFlow zijn niet benut doordat deze in 2023 niet nodig waren, zoals toegelicht in de inhoudelijke verantwoording. Deze middelen zijn toegevoegd aan de reserve. Dit zorgt voor een incidenteel voordeel van € 40.000 aan lasten en vervolgens een nadeel van € 40.000 op de toevoegingen aan reserves. Per saldo zijn dit voor- en nadeel € 0.

Uitvoeringsagenda 2022-2024
Met het vaststellen van het Cultureel Perspectief 2040 is ook de Uitvoeringsagenda opgesteld voor de periode 2022 t/m 2024 vastgesteld. Er is toen € 500.000 structureel en € 500.000 incidenteel toegevoegd aan de begroting Cultuur ten behoeve van de uitvoer van deze agenda. Een deel van deze middelen is niet of niet volledig ingezet. Deze worden hieronder toegelicht en verklaren een deel van de resultaten.

• De incidentele middelen voor Gezelschappen zijn niet volledig benut doordat desbetreffend subsidieplafond per abuis niet volledig is overeengekomen met de hiervoor beschikbare budgetten. Deze middelen zijn toegevoegd aan de reserve. Dit zorgt voor een incidenteel voordeel van € 36.946 aan lasten en vervolgens een nadeel van € 36.946 op de toevoegingen aan reserves. Per saldo zijn dit voor- en nadeel € 0.
• De incidentele middelen voor het onderzoek naar de geformuleerde vastgoedambities door Museum de Fundatie en Stad & Cultuur (Hedon) zijn niet volledig ingezet. Deze onderzoeken lopen namelijk nog. Een deel hiervan is afkomstig van incidentele middelen in 2022 en was al toegevoegd aan de reserve. De overige middelen voor 2023 zijn toegevoegd aan de reserve. Dit zorgt voor een incidenteel voordeel van € 60.998 aan lasten, een nadeel van € 25.000 op de toevoegingen aan de reserves en een nadeel van € 35.998 op de onttrekkingen uit de reserves. Per saldo zijn dit voordeel en deze nadelen € 0.
• Vanuit de Uitvoeringsagenda 2022-2024 is ook een meerjarig een incidenteel budget toegekend aan VAKTOR (destijds Hybride Productienetwerk genoemd). Dit betreft een regionale samenwerking waarbij verschillende gemeenten in de regio een bijdrage doen. De subsidieverlening van in totaal € 250.000 loopt uiteindelijk via de gemeente Zwolle. Er was € 20.000 meegenomen uit 2022. In totaal stond er € 170.000 begroot. In 2023 was er in totaal € 102.107 bijgedragen door de andere gemeentes. Het aandeel van de gemeente Zwolle is daarmee € 147.893. Een bedrag van € 22.107 is dus voor 2023 niet nodig en wordt meegenomen naar 2024. Het bedrag van € 20.000 wordt daardoor niet onttrokken aan de reserve en het restantbedrag van € 2.107 wordt gestort in de reserve. Dit resulteert uiteindelijk in een nadeel van € 80.000 aan lasten, een voordeel van € 102.107 aan baten, een nadeel van € 2.107 op de toevoegingen aan de reserve en een nadeel van € 20.000 op de onttrekkingen aan de reserve. Per saldo zijn dit voordeel en deze nadelen € 0.

Berap 2023-2

• In de tweede bestuursrapportage van 2023 (Berap 2023-2) is aangegeven dat het Herman Brood Museum de betaalverplichtingen niet volledig kon nakomen. Daarop is aangegeven dat een incidenteel bedrage van € 70.000 nodig was om hieraan te voldoen (zie aanvraag 1.3.28). Deze incidentele middelen zijn nog niet aangewend. Deze middelen zijn daarom toegevoegd aan de reserve. Dit zorgt voor een incidenteel voordeel van € 70.000 aan lasten en vervolgens een nadeel van € 370.000 op de toevoegingen aan reserves. Per saldo zijn dit voor- en nadeel € 0.

Kunst in de openbare ruimte
Het beleidsvoorstel is vooruitgeschoven in verband met de beschikbare ambtelijke capaciteit.  In 2023 is er gewerkt aan de ontsluiting van de vele kunst in de openbare ruimte. In 2024 presenteren we de volledig herziene website, ontsloten via de site visitzwolle.com

Investeringen cultuur
Er is voor de begrotingsbehandeling 2023 een overzicht aangeleverd -als onderdeel van de begroting- over inzet van de extra middelen uit het coalitieakkoord.
Conform de informatienota zijn de extra middelen in de basisinfrastructuur ingezet voor Academiehuis, Museum de Fundatie en Collectie Overijssel. Bij het creëren van ruimte om te presenteren en maken is er budget ingezet voor ateliers en expositieruimte, L/ink, het platform Beeldende Kunsten en de IJsselbiënnale. Daarnaast was er budget voor extra personele inzet communicatie, de Zwolse cultuurprijs, het Hanzethemajaar en de culturele evenementen.

De IJsselbiënnale heeft dit jaar plaatsgevonden, de internationale tweejaarlijkse kunstroute langs de IJssel. Onder de titel ‘Grondtonen’ doken de kunstenaars deze afgelopen editie de aarde/bodem/grond in en zijn er 27 spannende kunstwerken geëxposeerd.  
In het jaar dat de IJsselbiënnale plaatsvindt, vindt de Artflow niet plaats. In 2023 hebben we hiervoor gespaart zodat in 2024 de bijzondere kunstroute door het centrum van Zwolle weer kan worden geplaatst.

Fraterhuis
Het college is van mening is dat de uitbreiding van het Fraterhuis nog steeds zou moeten plaatvinden in het Broerenkwartier. Gezien de situatie in de Zwolse culturele sector wordt er op dit moment gezocht naar een andere vestigingsmogelijkheid binnen het Broerenkwartier dan de oorspronkelijk bedachte plek. Met de mogelijk komst van het Fraterhuis in het Broerenkwartier kan er een meer divers programma gerealiseerd worden waardoor de levendigheid ervan kan worden vergroot.

Cultuur basis

De omvang van het krediet Cultuur basis is € 2.659.256. Hiervan was € 1.871.994 reed besteed. De bestedingen in 2023 bedragen € 175.869. Dat leidt tot een restant van € 611.393. Dit is te verklaren door het volgende:

• In 2020 is er een bedrag van € 8.532,11 op het krediet gezet verantwoord voor Kunst uit de doeken (zie Berap 2020-1). Hiervan is in 2023 nog € 3.532 over.
• In 2020 is er een bedrag van € 60.000 op het krediet gezet verantwoord voor Kunst in de Binnenstad (zie Berap 2020-1). Hiervan is in 2023 het volledige bedrag van € 60.000 nog over.
• In 2020 is er een bedrag van € 50.000 op het krediet gezet verantwoord voor het afstoten van BKR-kunst (zie Berap 2020-1). Hiervan is in 2023 nog € 20.026 over.
• In 2020 is er een bedrag van € 50.000 op het krediet gezet verantwoord voor creatieve economie (zie Berap 2020-1). Hier is in 2021 een incidenteel bedrag van € 50.000 aan toegevoegd. Hiervan is in 2023 nog € 19.094 over.
• In 2020 is er een bedrag van € 250.000 op het krediet gezet verantwoord voor Kunst in de openbare ruimte (zie Berap 2020-1). Dit is bedoeld voor het kunstwerk op de Passarelle. Hier is in 2021 ene bedrag van € 10.482 aan toegevoegd voor een kunstwerk in Park de Weezenlanden (zie Berap 2021-1). In 2022 is daarnaast een bedrag van € 50.000 toegevoegd ten behoeve van de website voor Kunst in de openbare ruimte (KOR). In totaal is hiervan in 2023 nog een bedrag van € 206.665 over.
• In 2020 is er een bedrag van € 125.000 op het krediet gezet verantwoord voor Democratie en Statenzaal (zie Berap 2020-2). Hiervan is in 2023 nog € 97.632 over.
• In de periode 2020 t/m 2022 is er voor de gevolgen van de coronapandemie op de culturele sector in Zwolle in totaal een bedrag van € 1.739.195 op het krediet begroot. Hier is in 2023 nog € 77.941 van over. Deze zal worden ingezet voor klassieke muziek in Zwolle, waar de gevolgen van de coronapandemie nog steeds merkbaar zijn.
• In 2022 is er een bedrag van € 56.097 op het krediet gezet verantwoord voor de Reparatie van de Boog. Aangezien de bijdrage van uit de verzekeraar hoger uitviel is er nog een bedrag van € 1.504 over.
• In 2023 is er een bedrag van € 125.000 op het krediet gezet verantwoord voor de muurschildering aan de Hessenweg. Dit betreft een bijdrage van de provincie Overijssel. Deze is nog niet ontvangen en daarmee ook nog niet besteed. Hier is daardoor nog een budget over van € 125.000.

Dit krediet wordt voor € 2.247.411 gedekt vanuit de reserve, € 319.325 vanuit bijdragen van derden en € 92.520 vanuit bijdragen van de B&L. De dekking van die laatste is reeds volledig benut. Vanuit de andere twee dekkingsbronnen is nog, respectievelijk, € 387.257 en € 224.135 over. Dit wordt conform begroting in 2024 en verder benut.