Fysiek domein

Zwolle zonder afval; uit het afval van vandaag ontstaan de grondstoffen van morgen

Doel 7.3.1 Grondstoffen - Begroting 2023

Daling restafval
Met de invoering van het tarief op restafval per 1 januari 2023 is het Grondstoffenplan 2017-2020 en de doorontwikkeling van het GGP 2020-2022 afgerond. Het doel was om onder de 100 kg fijn restafval per inwoner per jaar te komen en dit is gehaald. Daarnaast zijn er meer grondstoffen gescheiden ingezameld zoals groente-, fruit- en tuinafval (gft) en plastic- metalen- en drankenkartons (pmd). Het scheidingspercentage van huishoudelijk afval is daarmee gestegen van 51% in 2021 en 2022 naar 64% in 2023.

Inzameling gft, toevoeging van service
Voor de fractie gft is de service voor de huishoudens verhoogd met een:

• minicontainer in een beugel bij alle gestapelde bouw en hoogbouw waar dit mogelijk was;
• emmer in die gebieden waar geen ruimte aanwezig is voor een gft-inzameling in een beugel zoals in de wijk Assendorp;
• minicontainer in een behuizing met toegangscontrole in die gebieden waar teveel verkeer is om gft-containers in een beugel zonder toegangscontrole te kunnen plaatsen zoals de binnenstad. Een open container wordt in deze gebieden gezien als een prullenbak en levert dus vervuild gft op.

Deze nieuwe inzameling is grotendeels vanaf eind 2022 ingevoerd en opgestart. We zien dat we hier nog geen stabiele inzamelingen hebben in 2023 en zullen ook in 2024 deze inzamelingen blijven volgen en bijsturen. Dit betekent dat deze inzamelingen nu extra kosten toevoegen in de eindafrekening van ROVA en ook in 2024 nog los afgerekend worden in de eindafrekening van ROVA waarna de definitieve dienstverlening in de DVO met ROVA kan landen.

Inzameling pmd; zakken vragen aandacht
Wat voor de meeste ingezamelde grondstoffen geldt, geldt ook voor pmd. De totale hoeveelheid is toegenomen tot ver boven het landelijk gemiddelde. Dit is ook direct terug te herleiden aan de inzameling van pmd in zakken bij de hoogbouw en de compacte wijken. De kwaliteit van dit ingezamelde pmd is goed. Aandachtspunt is het feit dat de zakken niet alleen op de aanbieddag worden aangeboden, maar de hele week op straat liggen. De zakken worden als bijplaatsing gezien. Dit vergt een doorontwikkeling van het beleid.  

Daling totale hoeveelheid huishoudelijk afval
De totale hoeveelheid huishoudelijk afval is gedaald met de invoering van het tarief op restafval. Dit komt enerzijds doordat de inzameling nu (bijna) volledig geregistreerd is. Het is nu dus voor bedrijven of inwoners van elders niet meer mogelijk om mee te liften op de inzameling van de gemeente Zwolle. Anderzijds zijn en worden inwoners ook kritischer in het ontstaan van afval. De ‘gratis’ kanalen zoals de retourlogistiek en kringloop worden ook beter benut.

Bijplaatsingen stijgen, ook door meer en betere registratie van meldingen
In 2022 is een dashboard in Arcgis ontwikkeld waarmee inzichtelijk is waar de meeste meldingen (zowel door bewoners als door de gemeente en ROVA) worden gedaan voor illegale stortingen en bijplaatsingen. Hiermee is een top 15 op te stellen, die extra aandacht vragen. In het dashboard zien we dat het aantal bijplaatsingen en stortingen is gestegen van bijna 11.000 in 2022 naar bijna 13.000 registraties in 2023. Dit is mede het gevolg van extra inzet door toezichthouders en afvalcoaches.

Ontwikkeling grof restafval
De totale hoeveelheid opgehaald (grof) restafval is stabiel gebleven. De invoering van het tarief op fijn restafval heeft hier geen invloed op gehad.

Realisatie activiteiten:

• Het grondstoffenplan 2017-2022 is afgerond met de invoering van het tarief op restafval per 1-1-2023.
• In 2023 is gestart met het opstellen van een nieuw Gemeentelijk Grondstoffenplan 2025-2030. Dit is in samenwerking gedaan met ROVA. In het eerste kwartaal van 2024 wordt een voorstel voor kaders en ambitie aan de gemeenteraad voorgelegd.
• Bij het vaststellen van de kaders voor het nieuwe grondstoffenplan worden ook de uitvoeringsmaatregelen voor 2025 weergegeven.
• Met behulp van het dashboard voor meldingen in Arcgis wordt een top 15 opgesteld van bijplaatsingen die extra aandacht vragen. Hiervoor wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een interventieplan aanpak bijplaatsingen. Dit doen we samen met onder andere de afdeling TOR, ROVA, wijkmanagement en de woningcorporaties.
• Via een eigen mailadres kunnen afvalcoaches worden gevraagd om ondersteuning. Afgelopen jaar hebben de afvalcoaches ook contact gezocht met huishoudens waarvan duidelijk was dat zij een enorme eindafrekening zouden krijgen.
• Samen met de regiogemeente wordt gewerkt aan een stevige verankering van de WaardeRing in de samenleving. Dit is nog niet afgerond.
• De JA-sticker is per 1 april 2023 in de gemeente Zwolle geïntroduceerd. De hoeveelheid ingezameld oud papier is niet gestegen, maar ook niet gedaald. Wat het effect van het tarief op restafval enerzijds en de JA-sticker anderzijds is daardoor moeilijk aan te geven.

Naast bovenstaande activiteiten hebben we ook, conform de bijgestelde begroting, gewerkt aan de volgende activiteiten:

• Uitvoering proef kleine inworpopeningen.
• Monitoring en bijsturing op de gft-inzameling en dus meer inzet van gft-huisjes (met toegangscontrole).
• Monitoring en bijsturing op de gescheiden luierinzameling en het toevoegen van meer inzamellocaties.

Noot vooraf:  

• De financiën die worden verantwoord op doel 7.3.1 hebben betrekking op de exploitatie van afval. Hier worden, naast de inkomsten vanuit de afvalstoffenheffing, ook de (netto) lasten en de overige baten die worden toegerekend aan deze heffing verantwoord. Het saldo van de baten en lasten betreft de extracomptabele lasten, namelijk de overhead en afdracht aan het Btw-compensatiefonds (BCF). Deze worden ook toegerekend aan de afvalstoffenheffing, maar worden niet op doel 7.3.1 verantwoord. Vandaar dat er op doel 7.3.1 een saldo ontstaat tussen de baten en de lasten.
• Daarnaast wordt er een sluitende exploitatie beoogd voor afval. Daarom wordt het resultaat van de baten en lasten verrekend met de voorziening afval. Wanneer de lasten lager uitvallen dan begroot, zorgt dit voor een storting in de voorziening. Wanneer deze hoger uitvallen dan begroot, zal er een bedrag gelijk aan het nadelig resultaat onttrokken moeten worden. Deze heeft daarmee een egaliserende werking. Het saldo van het resultaat ten opzichte van de begroting is daarmee ook € 0.

De lasten hebben een voordelig resultaat van € 77.697, gelijk aan het nadelige resultaat op de baten. Het saldo van het resultaat ten opzichte van de begroting is daarmee € 0. Het resultaat op zowel de baten als de lasten is minder dan € 100.000. Vanwege de grote veranderingen die er doorgevoerd zijn in de exploitatie van afval, worden de verschillen ten opzichte van de (aangepaste) begroting hieronder desondanks toch toegelicht.

Doorontwikkeling GGP

• In 2022 waren nog niet alle projecten van het Gemeentelijk Grondstofplan (GGP) uitgevoerd. Daarop is in de eerste bestuursrapportage van 2023 (Berap 2023-1) een aantal meldingen gedaan. Hieronder vallen de kosten voor het omzetten van een aantal openbare containers voor groente-, fruit- en tuinafval (GFT) naar een behuizing met toegangscontrole, het plaatsen van extra luiercontainers en de aanschaf van extra zakken voor plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drankkartons (PMD). De dekking voor deze extra kosten is de voorziening, wat een baat is. De lasten blijken lager uit te vallen dan begroot. Daardoor is de onttrekking aan de voorziening ook lager. Al met al resulteert dit in een voordeel aan lasten en een nadeel aan baten van € 62.221. Per saldo zijn de voor- en nadelen € 0.

• In het raadsdebat van november 2022 was er daarnaast een motie aangenomen voor een proef van kleinere inworpopeningen. Op 3-4-2023 is vervolgens een raadbesluit aangenomen voor € 120.000. De dekking vormt hier ook de voorziening, wat een baat is. De lasten van de proef zijn lager uitgevallen. Een deel van de lasten worden in 2024 nog gemaakt. In 2023 leidt dit tot een voordeel aan lasten en een nadeel aan baten van € 62.946. Per saldo is dit voor- en nadeel € 0.

Verwerking restafval, meer grondstoffen en een lagere verbrandingsbelasting

• De lasten voor de verwerking van het restafval zijn lager uitgevallen dan begroot. Dit komt doordat er minder restafval is aangeleverd. Bij de begroting was er uitgegaan van 100 kg restafval per inwoner. Dat was een doelstelling uit het GGP en is ook een van de criteria, zoals hierboven te lezen is. In 2023 is dit uitgekomen op 91 kg per inwoner. In totaal zorgt dit voor een voordeel van € 163.032 ten opzichte van de basisbegroting. Hier was al € 51.731 van gemeld in Berap 2023-2. Ten opzichte van deze gewijzigde begroting zorgt dit zorgt dit voor een voordeel van € 111.301 aan lasten.
• Ook de lasten voor de verbrandingsbelasting liggen hierdoor lager. Naast het restafval dat direct wordt opgehaald, belanden ook luiers, het incontinentiemateriaal en de afkeur van GFT en PMD in de verbrandingsoven. In totaliteit is er 1.498 ton minder afval verbrandt dan begroot. Hierdoor is er ook minder verbrandingsbelasting betaald, wat zorgt voor een extra voordeel van € 47.380 aan lasten.
• De verwerking van de overige afvalstromen leiden per saldo tot een klein nadeel van € 6.557 aan lasten.

Inzameling

• In de melding in de tweede bestuursrapportage (Berap 2023-2) zijn de structurele lasten voor de inzameling uit het projectplan van de GGP per abuis niet, of niet volledig, meegenomen. De melding was namelijk enkel gebaseerd op het aangepaste voorschot van de ROVA voor 2023 en niet op de projectkosten. Aangezien 2023 het eerste volledige jaar was voor een aantal nieuwe inzamelingen op het gebied van gft, waren deze lasten er nog niet in opgenomen. De melding in Berap 2023-2 betrof een meevaller. Achteraf gezien was deze meevaller lager geweest.
• Bovenstaande reden zorgt ervoor dat er grote verschillen ontstaan ten opzichte van de begroting. Dat geldt met name voor de lasten voor de inzameling van het GFT. Naast eerdergenoemde reden zijn ook het aantal uren voor de inzameling van GFT veel hoger uitgevallen dan in het projectplan van de GGP was opgenomen. Zoals hierboven ook beschreven worden deze nieuwe inzamelvormen nog verder fijngeslepen. Al met al zorgt dit in 2023 voor een nadeel van € 460.876 aan lasten.
• De lasten voor de inzameling van luiers en incontinentiemateriaal met de verzamelcontainers zijn daarentegen lager uitgevallen dan begroot. Hiervoor waren minder uren nodig dan was gedacht, ondanks dat het aantal verzamelcontainers omhoog is gegaan. Dit zorgt voor een voordeel van € 58.744 aan lasten.

Bijplaatsingen en boetes

• In 2023 zijn er meerkosten gemaakt voor het opruimen van bijplaatsingen bij ondergrondse containers. In totaal gaat het om een bedrag van € 83.024. Hiervan valt € 20.396 direct in de exploitatie. Het overige deel van € 62.628 wordt verantwoord bij straatreiniging (onderdeel van doel 7.1.2). Hiervan wordt 30% met de exploitatie van afval verrekend. Dit zijn alleen niet de enige voor- en nadelen op straatreiniging. Uiteindelijk leidt dit per saldo tot een iets hogere verrekening dan begroot, namelijk € 14.045 aan extra lasten. Al met al zorgt resulteert dit in een nadeel van € 31.441 aan lasten.
• Daar staat tegenover dat er meer boetes zijn geschreven door Toezicht & Handhaving dan begroot. Dit zorgt voor een voordeel van € 55.322 aan baten.

Afvalstoffenheffing

• De inkomsten vanuit de afvalstoffenheffing vallen hoger uit dan begroot. Dit komt voor € 13.872 uit het vaste tarief en € 64.772 uit het tarief op restafval. Hier tegenover staat een klein nadelig resultaat op de nog niet ontvangen inkomsten uit de periode 2014 t/m 2022 van € 10.551. Op het totaal van € 17.899.499 aan inkomsten uit de afvalstoffenheffing gaat dit echter om kleine verschillen. Al met al is er hierdoor een voordelig resultaat van € 68.398 aan baten.
• Daarnaast valt het bedrag voor kwijtschelding lager uit dan begroot. De onttrekking aan de voorziening (naar aanleiding van raadsbesluit van 18-11-2022 ten aanzien van het kwijtscheldingbeleid) hoefde daarmee ook niet plaats te vinden. Dit stond als een baat begroot. Dit resulteert in een voordeel van € 106.115 aan lasten en een nadeel van € 69.397 aan baten.
• Ook het bedrag aan oninbare heffingen is lager gebleken dan er was begroot. Dit resulteert in een voordeel van € 74.841 aan lasten.

Overig

• De vrijval van € 750.000 ten gunste van de gemeentelijke middelen is verwerkt zoals gemeld in Berap 2023-2. Dit betreft een onttrekking welke in het resultaat tussen de baten en de lasten loopt. Hierop zit geen saldo, omdat het conform begroting is gemeld.
• Het restant van de onttrekkingen aan de voorziening ligt € 205.249 lager dan begroot. Zoals eerder aangegeven komt dit door lagere lasten voor de extra GFT-cocons, gescheiden luierinzameling, proef kleine inworpopeningen en kwijtscheldingen. Daardoor hoefden de onttrekkingen aan de voorziening die hier tegenover stonden niet, of niet volledig, onttrokken worden. Daarmee wordt € 194.564 verklaard. Het restant dat overblijft is per abuis ontstaan door een verschil tussen de begroting en de tarievennota. Dit leidt tot een klein nadeel van € 10.685 aan baten.
• Daarnaast is storting in de reserve uiteindelijk iets lager uitgevallen dan in de meevaller uit Berap 2023-2 was opgenomen. Dit resulteert in een klein voordeel van € 10.283 aan lasten.
• Het overige resultaat wordt verklaard door kleinere voor- en nadelen. Per saldo resulteert dit in een voordeel van € 45.741 aan lasten en een voordeel van € 3.382 aan baten.