Algemeen

Met de Jaarstukken 2023 legt het college van burgemeester en wethouders verantwoording af over de realisatie van de Begroting 2023. In deze jaarstukken vindt u een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen, projecten en uitdagingen van het afgelopen jaar.  

Vanuit het coalitieakkoord ‘Samen voor een waarde(n)volle toekomst’ hebben we in 2023 verder gewerkt aan een duurzame, inclusieve en sociale toekomst, waarin alle inwoners van Zwolle gelijke kansen hebben om mee te doen. Dat deden we onder meer door het bouwen van nieuwe woningen, de uitvoering van het project Warm Thuis, het ontwikkelen van een nieuwe werkwijze als ‘Samenspel in de Wijk’ en het verder bouwen aan Stadshagen, de Spoorzone en het Stadshart. Dat doen we niet alleen, maar samen met onze inwoners en partners. Met de nieuwe participatieaanpak Hanza en het burgerberaad betrekken we Zwollenaren en Zwolse organisaties bij zaken die in onze stad spelen.

Dit doen we in een uitdagende en onzekere tijd. We staan voor grote transities en er speelt veel. Dichtbij en wereldwijd. Dat heeft ook in Zwolle zijn weerslag, maar we zien tegelijkertijd een veerkrachtige en sociale stad. Met veel mooie initiatieven in wijken en buurten, aandacht voor elkaar en blijvende bereidheid om vluchtelingen uit Oekraïne en andere delen van de wereld op te vangen.

Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste onderwerpen en resultaten van het afgelopen jaar.

Wonen

In 2023 zijn er 764 woningen opgeleverd. Dat is meer dan we hadden voorzien. De vraag naar woningen is echter nog altijd hoog. Teveel Zwollenaren lukt het niet een woning te vinden. Terwijl we een (t)huis willen bieden voor iedereen. Wonen blijft komende jaren dan ook een belangrijk onderwerp, waarvoor we ons op allerlei manieren inzetten.

Dat doen we samen met partners in de woningmarkt. Bijvoorbeeld met het ‘Blijf Bouwen: Zwols Actieplan Woningbouw’. In dit actieplan staat hoe we ervoor zorgen dat de woningbouwproductie in Zwolle op peil blijft. Van het Rijk hebben we de Woningbouwimpuls en Startbouwimpuls, Flexwonen ontvangen. Met dit geld is woningbouw in 2023 en verder mogelijk. Eind 2022 sloten we in provinciaal verband een Woondeal, met afspraken over het aantal nieuwe woningen in onze regio. Dat hebben we in 2023 uitgevoerd. Inmiddels hebben we nieuwe afspraken gemaakt met woningcorporaties en huurdersorganisaties. Tot en met 2027 komen er onder andere 763 sociale huurwoningen bij.
We willen dat het makkelijker wordt om huidige woningen anders te gebruiken. Bijvoorbeeld door woningen te splitsen, of door meer mensen in een woning te laten wonen. Oudere inwoners die willen verhuizen, gaan we helpen met doorstroomcoaches. Zodat een woning vrijkomt voor jongere doelgroepen. Samen met partners nemen we hiervoor maatregelen. Die staan in het ‘Actieplan Beter Benutten Bestaande Woningvoorraad Zwolle’, dat in 2023 is vastgesteld. Als vervolg hierop werken we aan de huisvestingsverordening. Die leggen we in 2024 voor aan de gemeenteraad.

Wonen en zorg

We willen dat senioren en inwoners met een verstandelijke of psychiatrische beperking zo zelfstandig mogelijk kunnen wonen. Ook als zij een zorgvraag hebben. Daarom zijn er meer zorgwoningen nodig. Samen met zorgorganisaties en woningcorporaties werken we daar aan in het programma Wonen, Welzijn en Zorg in Zwolle (WWZ038). We kijken daarbij naar innovatieve oplossingen. Zoals woonvormen waar verschillende doelgroepen gemengd kunnen wonen. Voor jongeren hebben we die al gerealiseerd. Op verschillende plekken in de stad wonen studenten samen met jongeren met een psychische kwetsbaarheid.

WWZ038 en het Concilium zetten zich komende jaren in om meer geschikte woningen voor senioren te realiseren. En om meer beweging op de woningmarkt op gang te brengen. De afspraken hiervoor zijn vastgelegd in het manifest ‘Samen werken aan goed wonen voor ouderen’. We beginnen niet op nul, want er gebeurt al veel op dit gebied. Zo is ook het ‘Actieplan Seniorenhuisvesting’ vastgesteld. Daarin staan acties over bijvoorbeeld doorstroming, preventie, zorg en maatwerk. Bij het opstellen ervan hebben we gekeken naar de behoeften en wensen van senioren in Zwolle. Ook bij de uitvoering van het plan betrekken we onze inwoners. We willen graag dat ze meedenken, onder andere over hoe zij zelf kunnen meedoen en elkaar kunnen helpen. Zodat ook zij in de toekomst goed kunnen wonen en leven in Zwolle.  

Menselijke maat

In 2023 heeft een bureau onderzoek gedaan naar vertrouwen in de overheid. De onderzoekers spraken met meer dan 100 inwoners, verspreid over de stad, individueel en in kleine groepen. Het vertrouwen in de gemeente Zwolle blijkt groter dan het vertrouwen in de landelijke overheid. Tegelijk laat het onderzoek zien dat inwoners de gemeente ervaren als een organisatie die ver af staat van het dagelijks leven.
Om het vertrouwen vast te houden, zijn zeven aanbevelingen gedaan. Die werken we uit in het programma Menselijke Maat. We starten niet op nul. Zo zijn er op diverse plekken in de stad Informatiepunten Digitale Overheid, waar we inwoners ondersteuning bieden. Daarnaast is pas de informatiegids ‘Laat geen geld liggen’ verschenen. Daarin zien inwoners eenvoudig op welke regelingen ze recht hebben.

Hervorming sociaal domein

We vinden dat iedere inwoner van Zwolle zijn leven zo zelfstandig mogelijk moet kunnen leven. Wie hulp en ondersteuning nodig heeft, kan terecht bij het Sociaal wijkteam. Als dat nodig is, is er zwaardere en specialistische hulp. Dat is in het kort de visie op het sociaal domein. Om die visie te realiseren, hebben we een aanpak ontwikkeld: de hervormingsagenda sociaal domein. Deze loopt na 2023 af.

Afgelopen jaren hebben we samen met partners in de stad diverse verbeteringen doorgevoerd. Zo hebben we ervoor gezorgd dat inwoners makkelijker ondersteuning kunnen krijgen. We hebben woon-zorgconcepten ontwikkeld en gezorgd voor goede hulp dichtbij inwoners. Zodat beschermd wonen minder vaak nodig is en inwoners met psychiatrische en sociaal-maatschappelijke problemen makkelijker thuis kunnen blijven wonen.
Ook hebben we gezorgd voor hersteloplossingen voor jeugd , in hun dagelijks leven. En op kleine schaal hebben we oplossingen gevonden voor inwoners die al lange tijd minder actief waren. Zij kunnen nu weer meedoen. Bij gezinnen met veel problemen en zorgvragen hebben we gezorgd voor doorbraken.  Dit heeft onder andere een regionaal integraal zorgakkoord opgeleverd. En heeft geleid tot het realiseren van geclusterde beschermd thuiswoningen in Zwolle-Zuid.

In de eerste helft van 2024 leveren we de eindrapportage op.  

Vluchtelingen

De druk op opvang van asielzoekers en huisvesting van statushouders en alleenstaande minderjarige vreemdelingen is (amv’ers) onverminderd hoog. Op verschillende opvanglocaties in de stad hebben vluchtelingen, statushouders en amv’ers een (tijdelijke) woonplek gevonden. Er is crisisnoodopvang en opvang voor Oekraïense vluchtelingen geboden. Ook is er een tijdelijke regionale opvanglocatie geopend.
De huisvesting voor statushouders en amv’ers regelen we samen met woningcorporaties en stichting Nidos. Voor 2023 hebben we niet alle statushouders en amv’ers van huisvesting kunnen voorzien. Onze taakstelling hebben we dus niet gehaald. Daarom zijn we eind 2023 gestart met het realiseren van tijdelijke opvang.

We willen meer mogelijkheden voor (permanente) huisvesting bieden. In de Spreidingswet staat dat we hiertoe ook verplicht zijn. De gemeenteraad heeft hiervoor de ‘Meerjarige aanpak opgave vluchtelingen’ vastgesteld. Daarin staat onder andere dat we onderzoeken op welke locaties in de stad huisvesting mogelijk is.

Jeugd

De afgelopen jaren stegen de uitgaven voor jeugdhulp. Om daar meer grip op te krijgen, brachten we onze gegevens op orde en ontwikkelden we een dashboard jeugdzorg. Dit overzicht laat zien welke effecten ons jeugdbeleid heeft op onze uitgaven. Die stijgen nog steeds. Dat komt door stijgende (personeels)kosten.

Door het dashboard worden onze financiële prognoses steeds nauwkeuriger. Ook kunnen we beter sturen. Zo hebben we in 2023 op twee belangrijke punten gestuurd: We willen dat er geen kinderen meer uit huis geplaatst worden. En dat het Sociaal wijkteam de eigen inzet versterkt. Zodat kinderen ondersteuning krijgen in hun eigen omgeving: thuis, in de wijk en op school. Daarom hebben we een nieuwe werkwijze ontwikkeld: ‘Samenspel in de wijk’. Daarin kijkt het Sociaal wijkteam naar de hulpvraag gericht op het kind, de omgeving en alle relaties binnen die omgeving. Dat doet het wijkteam samen met jeugdhulpaanbieders en andere organisaties.

Het dashboard toont dat die nieuwe werkwijze vruchten afwerpt. Want we komen steeds vaker tot goede ambulante oplossingen. Het aantal verwijzingen naar jeugdhulp met verblijf daalt. Van 470 in 2019 naar zo’n 80 in 2023. Ook het aantal kinderen dat jeugdzorg ontvangt daalt.

Energietransitie

In 2023 hebben we inwoners ondersteund vanuit het energieloket, inzet van energie-adviseurs en extra ondersteuning voor VvE's. Ook is volop ingezet op extra ondersteuning van bewonersinitiatieven zoals in Dieze en Assendorp en zijn bedrijven verder geholpen met het bedrijvenloket en het uitvoeren van meerjaren verduurzamingsplannen. In het project Warm Thuis helpen we inwoners met een kleine beurs met verduurzaming. Er zijn 355 kleine maatregelen ter isolatie uitgevoerd. Naast huurwoningen zijn er 114 koopwoningen bezocht en hebben we grotere maatregelen uitgevoerd. Eind 2023 leverde dat een lagere energierekening op. Inmiddels staat het totaal aantal deelnemers op 1.000. In 2023 hebben we doorgewerkt aan het de ontwikkeling van windenergie in Tolhuislanden. In Haerst wordt de mogelijkheid van windenergie onderzocht. De ontwikkeling van het warmteprogramma stond centraal in 2023. De bewonersraadpleging hierover in Berkum heeft in 2023 plaatsgevonden. Om te komen tot de concrete realisatie van het warmtenet in Holtenbroek en Aa-landen zijn flinke stappen gezet.

Ruimtelijke ontwikkeling

In Regio Zwolle willen we groeien met 50.000 woningen en 20.000 arbeidsplaatsen. Dat willen we doen op een manier waarbij we oog houden voor het klimaat en de kwaliteit waar inwoners leven. Eind januari is de verstedelijkingsstrategie voor de Regio Zwolle vastgesteld. Daarin staan richting en doelen voor de ontwikkeling van Zwolle als stedelijk warm hart van de regio.

Regio Zwolle is ook NOVEX-gebied. Stedelijk Zwolle is daarbinnen een apart programma, waar ruimtelijke uitdagingen op lokaal, regionaal en nationaal niveau met elkaar worden verbonden. Zo onderzoeken we  bijvoorbeeld of de Ceintuurbaanzone geschikt is voor wonen, werken, klimaat en mobiliteit.

Voor verschillende projecten maken we gebruik van regelingen van het Rijk. Zoals in de Spoorzone en het Stadshart. En in Weezenlanden-Noord, waar in 2023 de eerste huizen zijn gebouwd. Op het terrein van de voormalige veehallen en de IJsselhallen komt de Nieuwe Veemarkt. Hier komen ongeveer 750 woningen. Het plan voor deze nieuwe stadsbuurt is goedgekeurd. Samen met toekomstige bewoners, bewoners van de Kamperpoort en marktpartijen gaan we de Nieuwe Veemarkt de komende jaren ontwikkelen.

Mobiliteit

In 2023 is de parkeerstrategie vastgesteld door de gemeenteraad. Die is belangrijk voor de mobiliteitstransitie. Want we willen Zwolle toegankelijk én bereikbaar houden. Dat betekent dat de openbare ruimte niet meer vooral ingericht is voor verplaatsingen en parkeren van auto’s. Maar dat er meer ruimte komt voor lopen, fietsen, groen, spelen en ontmoeten.

Om locaties ook voor automobilisten goed toegankelijk te houden, willen we mobiliteitshubs bouwen. Bijvoorbeeld vlakbij het centrum. We werken nu aan de ontwikkelstrategie mobiliteitshubs. Die is halverwege 2024 klaar. Overigens is de eerste mobiliteitshub in Zwolle al in gebruik: Deltion College heeft eigen deelfietsen beschikbaar voor medewerkers en studenten om van het centraal station naar de campus te reizen.  

Eind 2023 zijn we gestart met de Kop van Assendorp. Het deel van de Assendorperstraat en Groot Weezenland richten we opnieuw in. We verbeteren onder andere de looproute naar de binnenstad. Het wordt er veiliger, groener en aantrekkelijker.  

Vanaf 1 januari 2025 krijgt Zwolle en een emissievrije zone. In de binnenstad rijden dan steeds minder bedrijfsauto’s op fossiele brandstoffen. De voorbereidingen hiervoor zijn we inmiddels gestart.
Zwolle is een echte fietsstad en dat willen we zo houden. Daarom stimuleren we inwoners om de fiets te pakken. Dat doen we bijvoorbeeld met fietslessen aan allochtonen, de City Deal ‘Fietsen voor iedereen’ en activiteiten tijdens de Bruisweken. Ook willen we meer fietskilometers op de fietsroute Zwolle-Enschede. Daarvoor werken we samen met de provincie Overijssel en de gemeente Enschede aan het Europese project MegaBITS.

Spoorzone

De Oosterlaan en Westerlaan zijn belangrijke wegen van en naar het station. We hebben hier de historische sfeer teruggebracht. Beide lanen zijn nu autoluw, met meer ruimte voor voetgangers en fietsers. Bij extreme buien vangen we het regenwater op een slimme manier onder de grond op.
In het najaar van 2023 zijn de eerste palen geslagen van de Passerelle. Deze verbindt straks het centrum en de zuidzijde van de stad met elkaar. We zijn ook gestart met de herinrichting van de Koggelaan. Die toveren we om tot een fietsstraat met veel groen eromheen. Hiermee krijgt de Spoorzone een nieuw park: het Koggepark.  

De gemeenteraad heeft de nota van uitgangspunten voor het Willemskwartier vastgesteld. Die voor het Spoorkwartier was al in 2022 vastgesteld. Daarvoor heeft de NS nu een tender uitgeschreven en gegund. Momenteel werken we aan de nota van uitgangspunten voor de openbare ruimte.

Stadshart

Zwolle groeit. Ook de binnenstad is continu in ontwikkeling. In hetzelfde stukje stad gaan we meer wonen, werken en leven. We zorgen er daarbij voor dat vernieuwing en historie hand in hand gaan. Tegelijkertijd werken we aan oplossingen voor vraagstukken als klimaat, energie en mobiliteit. Want alles is met elkaar verbonden.

In de uitvoeringsagenda ‘Ons Stadshart van Morgen’ staat welke delen van het Stadshart we de komende 5 jaar verbeteren. Zoals het Noorderkwartier. Hier komt een stadswijk met ongeveer 700 woningen en veel ruimte voor werkgelegenheid en voorzieningen. In 2023 is hiervoor de gebiedsvisie vastgesteld.

Verschillende delen van het Stadshart maken we groener, en toegankelijker voor fietsers en voetgangers.
Zoals de Koestraat, Kamperstraat en de Kop van Assendorp. Het Grote Kerkplein willen we herinrichten. In Weezenlanden-Noord komt een mobiliteitshub. Voor het Broerenkwartier is een visie op de openbare ruimte vastgesteld. In dit deel van het Stadshart komt straks een mix van wonen, werken, horeca, cultuur en detailhandel.

Stadshagen

In Stadshagen is afgelopen jaar volop gebouwd. Er zijn door ongeveer 400 nieuwe woningen bijgekomen, vooral in Breezicht en De Tippe. Ondanks de moeilijke markt en stijgende rente is het gelukt om verschillende woningtypes en prijsklassen te bouwen.  

We willen in Stadshagen het voorzieningenaanbod op peil brengen en houden. Daarom hebben we een voorzieningenplan opgesteld. In de wijk zijn verschillende plekken gereserveerd voor voorzieningen. Zoals voor zorg, cultuur, ontmoeten en sport. In het plan staat welke voorzieningen er kunnen komen.  

Afval

In 2050 willen we volledig circulair zijn. Dat betekent dat we zuinig en slim omgaan met onze grondstoffen en producten. We storten of verbranden geen afval meer, maar zetten deze grondstoffen weer in voor nieuwe producten. Daarvoor is een omslag in denken en doen nodig. Ook als het gaat om afvalinzameling.

In 2016 zijn we gestart met de uitvoering van het gemeentelijk grondstoffenplan (GGP 2016 – 2020). Het aantal kilo’s restafval per inwoner was toen hoog: 193 kilo. Daarom hebben we onze inwoners zoveel mogelijk op weg geholpen om afval beter te kunnen scheiden. Dat hebben we op verschillende manieren gedaan. Per 1 januari 2023 is het tarief op restafval ingevoerd, waarbij inwoners een vast tarief en een bedrag per aanbieding voor hun restafval betalen.

De hoeveelheid restafval is inmiddels flink gedaald. In 2020 ging het om 164 kilo per persoon. Voor 2023 verwachten we een verdere daling naar 98 kilo per persoon. Daarmee hebben we ons doel van minder dan 100 kg per inwoner per jaar behaald. Ook is de hoeveelheid gescheiden ingezamelde grondstoffen gestegen. De kwaliteit hiervan is in het algemeen goed. De maatregelen hebben dus het gewenste effect.

Toch blijven er aandachtspunten. Zoals de bijplaatsingen van afval bij ondergrondse containers, de kwaliteit van het gft in openbaar toegankelijke containers en de inzameling van pmd met zakken. Daar werken we continu aan. Ook in het nieuwe GGP komt dit terug. Binnenkort bieden we het nieuwe GGP aan de gemeenteraad aan.

Participatieaanpak Hanza! en burgerberaad

We willen de juiste dingen doen voor de stad en willen dit graag doen mét inwoners en organisaties. De betrokkenheid van inwoners neemt ook steeds verder toe. Afgelopen jaar hebben we dan ook een nieuwe aanpak voor participatie ontwikkeld: ‘Hanza!’. Deze aanpak vormt de leidraad voor hoe de gemeente, het bestuur, organisaties en inwoners met elkaar samenwerken bij belangrijke ontwikkelingen in de stad. Hanza! geldt voor projecten waarvan de gemeente initiatiefnemer is, maar ook als andere organisaties en (groepen) inwoners initiatief nemen. De aanpak geldt voor ruimtelijke en sociale initiatieven, en voor processen die vallen onder de Omgevingswet.

Daarnaast zijn we het eerste burgerberaad gestart: een groep inwoners van Zwolle die samen advies geeft aan de gemeenteraad. De gemeenteraad ziet het burgerberaad als een instrument om de lokale democratie te versterken en besluitvorming meer vanuit de samenleving te laten komen. In totaal 120 Zwollenaren werden hiervoor ingeloot. Zij buigen zich over de vraag hoe Zwolle op een eerlijke manier klimaatneutraal wordt voor 2040. Een mooie kans voor inwoners om een actieve rol te spelen bij het klimaatbeleid. En voor de gemeente om een beroep te doen op de kennis en ervaringen van inwoners. De uitkomst is een gezamenlijk voorstel of een aantal adviezen, die de gemeenteraad gebruikt om besluiten te nemen. Het beraad ronden we half 2024 af. Daarna evalueren we het beraad met alle betrokkenen. Of er een vervolg komt, is nog niet bekend.

Financieel resultaat jaarrekening 2023

De jaarrekening 2023 van de gemeente Zwolle laat een positief resultaat zien van € 10,3 miljoen. Dit is het resultaat na verrekening van de toegestane reservemutaties. Het voordeel is op hoofdlijnen als volgt te verklaren:

• Hogere inkomsten: incidentele inkomsten op gemeentefonds (€ 0,7 miljoen) en bij de lokale heffingen (OZB, € 0,6 miljoen).
• Lagere inkomsten: verhuurde panden (€ 0,5 miljoen)
• Lagere kosten: onderuitputting op bestaande budgetten, onder andere ten behoeve van de openeinde regelingen (BUIG, WMO en Jeugd, € 2,9 miljoen), bedrijfsvoering (€ 1,2 miljoen), onderwijshuisvesting (€ 0,5 miljoen) en openbare ruimte (€ 0,8 miljoen).
• Hogere kosten: eenmalige afkoop van de renteswap (€ 2,1 miljoen), armoede (€ 0,7 miljoen) en voorziening plankosten (€ 0,5 miljoen).
• Vrijval reserves: In totaal valt er € 5 miljoen uit de reserves vrij, waaronder Oekraïne opvang (€ 2,4 miljoen), energietoeslag (€ 1,3 miljoen) en SPUK iza (€ 0,8 miljoen).

Het positieve resultaat van de jaarrekening voegen we toe aan de algemene concernreserve

De weerstandsratio om de gemeentelijke risico’s op te vangen is 1,25 en ligt daarmee behoorlijk hoger dan de vastgestelde normratio van 0,80.

Verschillen op programmaniveau

Voor een uitvoerige toelichting op de verschillen tussen de rekening en de laatst gewijzigde begroting verwijzen wij naar de verantwoording per doel. Hierin worden ook de verschillen voor en na resultaatbestemming toegelicht en wordt ook nader ingegaan op het structurele dan wel incidentele karakter van ontstane verschillen. Wij volstaan op deze plek met vermelding van de belangrijkste verschillen ten opzichte van de begroting waarbij uitgegaan is van het gerealiseerde resultaat, dus in deze verschillen zijn de onttrekkingen aan c.q. stortingen in de diverse reserves al meegenomen. Aansluitend volgt een summiere toelichting met de bedoeling om op hoofdlijnen een beeld te krijgen van de belangrijkste verschillen.