Sociaal domein

We bieden ondersteuning aan inwoners die terecht een beroep doen op het gemeentelijk vangnet zodat ze niet onder de Zwolse armoedegrens hoeven te leven

Doel 4.1.1 Inkomen en armoede - Begroting 2023

Jaarlijks wordt de Armoede en schuldenmonitor uitgebracht. Met deze monitor brengen we in beeld wat de trends en ontwikkelingen zijn op het gebied van armoede en schulden in Zwolle. De cijfers over de minimahuishoudens zijn afkomstig van het CBS. In vorige edities van de armoede- en schuldenmonitor lieten we van huishoudens met een laag inkomen alleen de ontwikkelingen zien voor de huishoudens met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum. Vanaf 2023 laten we ook de trends en ontwikkelingen zien voor huishoudens met een inkomen tot 130% van het sociaal minimum. Ook (werkende) inwoners met lage middeninkomens hebben namelijk steeds meer moeite met rondkomen. We meten het bereik van onze regelingen en blijven inzetten om ons bereik te vergroten.
Het aantal huishoudens met een laag inkomen tot 110% van het sociaal minimum daalt sinds 2018. Zwolle heeft in 2020 circa 6.000 huishoudens met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum; 10,7% van de huishoudens in Zwolle behoort hiertoe. Binnen de groep minima werd eind 2023 3.608 Zwollenaren een bestandsuitkering (Participatiewet, IOAW en IOAZ) verstrekt. Er is sprake van een stijging van het volume t.o.v. het jaar 2022 (eind 2022 3543).
De afgelopen jaren werd Nederland met meerdere crises geconfronteerd die de portemonnee van Nederlandse huishoudens raakten. De coronacrisis maakte duidelijk hoe onzeker het inkomen voor grote groepen flexwerkers, zzp’ers en zelfstandigen is. De energiecrisis en hoge inflatie maakte het leven voor grote groepen duur. Als gemeente bieden we ondersteuning aan inwoners in hun bestaanszekerheid. Door het bieden van inkomensondersteuning kunnen minimahuishoudens in hun eigen levensonderhoud voorzien en via (een traject naar) werk, vrijwilligerswerk of sociale activiteiten meedoen in de Zwolse samenleving.   

• Eind 2023 bedroeg het aantal bijstandsuitkeringen (Participatiewet, IOAW en IOAZ) 3.608 uitkeringen. Er is sprake van een lichte stijging van het volume t.o.v. het jaar 2022 (3543). Dit is een stijging van 1,8% ten opzichte van eind 2022. De tijdige afhandeling (binnen de daarvoor gestelde wettelijke beslistermijn) in aanvragen bedroeg 93,5%. Dit was in 2022 93%.
• Er zijn in het jaar 2023 3.082 aanvragen bijzondere bijstand gedaan (in 2022 3.078 aanvragen). Het aantal aanvragen bijzondere bijstand is over 2023 met 4 aanvragen toegenomen ten opzichte van 2022. De tijdige afhandeling binnen de daarvoor gestelde wettelijke beslistermijn) van deze aanvragen bedroeg 84%. Dit was in 2022 81%.  
• Er zijn in 2023 3.130 aanvragen voor een bijdrage uit het Participatiefonds gedaan. Dat is een daling tegen opzicht van 2022. Toen ging het om 3.769 aanvragen. De tijdige afhandeling (binnen de daarvoor gestelde wettelijke beslistermijn) van deze aanvragen bedroeg 99%. Dit was in 2022 96%.
• Door inzet van een team van handhavers is in 2023 voor € 1.647.200, - bespaard aan bijstandsuitkeringen.  
• Er is een totaalbedrag aan boetes opgelegd van € 41.796, - wegens fraude of schending inlichtingenplicht. 110 boetes werden gematigd en er werd 92 keer een waarschuwing opgelegd. 63 keer werd afgezien van het opleggen van een boete.
• Handhaving aan de poort is 39 keer ingezet en hierdoor zijn 13 aanvragen van uitkeringen niet tot stand zijn gekomen.
• In 2023 zijn er 5.895 aanvragen kwijtschelding gemeente heffingen binnengekomen waarvan 399 betrekking hadden op voorgaande jaren. In totaal zijn er 3.797 verzoeken toegewezen en zijn er nog 170 verzoeken in behandeling. Het verwachte bedrag aan kwijtschelding over 2023 is met € 1.102.200 lager dan het begrote bedrag van € 1.180.00. Ten opzichte van de prognose 2022 nemen de uitgaven toe met € 142.900.
• Het aantal aanvragen over 2023 is iets lager (167x lager) dan in 2022 maar het aantal toewijzingen is hoger (274x hoger). Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de verruiming van de vermogensgrens en de inkomensgrens AOW-ers vanaf 2023. In de begroting 2023 was uitgegaan van een hogere toename.
• De ervaringswerker ging in 2023 gevraagd en ongevraagd het gesprek aan met professionals binnen en buiten de gemeente om zo de kloof tussen inwoner en professional te verkleinen en dienstverlening te verbeteren. Signalen ophalen uit de stad. Het onderhouden van contact met sleutelfiguren in de stad, de ervaringswerker staat dicht bij de inwoner, zij weten haar te vinden. Het geven van presentaties op HBO Windesheim en Hogeschool Viaa, gastlessen op de opleiding Social Work, met thema’s out off the box, omdenken. Of rondom vertrouwen in de overheid.  
• In 2023 zijn er 310 aanvragen geweest voor het Noodfond. In 2022 waren er 239 aanvragen en voor 2021 204 aanvragen Het aantal aanvragen is weer in lijn met de eerdere trend, die in de coronajaren stopte. Er is voor € 111.723,- (in 2022 €68.000,-) uitgegeven aan noodhulp.
• In 2023 is door het Noodfonds flink ingezet op voorlichting geven over de dienstverlening d.m.v. het afleggen van werkbezoeken bij de diverse aangesloten hulpverleningsinstanties, gericht op het verstreken van hulpverleningsnetwerk.
• In 2023 zijn twee stadsdialogen georganiseerd. In juni heeft de stadsdialoog plaatsgevonden in de wijk Diezerpoort. Onder de naam Iedereen T€lt is een route uitgezet door de wijk waarbij inwoners langs locaties of een kraampjes van initiatieven/organisaties uit Diezerpoort komen. Het doel was inwoners op een laagdrempelige manier in contact brengen met initiatieven/instanties/organisaties in de wijk. Begin december is de tweede stadsdialoog georganiseerd in het Stadshuis met het thema bestaanszekerheid. Er was een goede opkomst en de dialoog is bezocht door zowel professionals als inwoners.  
• De jaarlijkse Zwolse Armoede- en schuldenmonitor is in september uitgebracht. Deze monitor geeft ons inzicht in de ontwikkelingen van de armoede- en schuldenproblematiek in Zwolle. Dit inzicht helpt ons bij het vormgeven van het armoede- en schuldenbeleid en de uitvoering ervan.
• De energietoeslag voor 2023 was € 800. Tot medio 2024 kan de energietoeslag 2023 nog door inwoners worden aangevraagd. Begin 2024 hebben circa 7.500 inwoners de ET 2023 ontvangen. Voor ET 2023 geldt dat studenten en jongeren tot 21 jaar zijn uitgesloten, terwijl zij wel een ET 2022 konden aanvragen. Een deel van de energietoeslag 2022 is in maart 2023 uitgekeerd (€ 500).

De lasten laten een nadelig saldo zien van € 6.416.867. De baten zijn € 8.355.607 hoger. Omdat er € 427.000 meer is toegevoegd en € 2.036.162 minder is onttrokken aan de reserve, wordt er uiteindelijk een negatief resultaat van € 524.422 gerealiseerd.

Het nadeel op de lasten wordt gerealiseerd door:

• Lagere lasten van € 2.036.162 op het budget energietoeslag. Incidenteel zijn er in 2023 door het Rijk middelen beschikbaar gesteld om lage inkomens te compenseren voor gestegen energietoeslag. Het beschikbaar gestelde budget in 2023 is hoger dan de werkelijke lasten. De aanvragen waren minder hoog dan verwacht. De aanvragen lopen door in 2024. Het budget wordt voor de helft gereserveerd, om de verwachte aanvragen in 2024 te betalen.
• Hogere lasten van € 7,301 mln op de Gebundelde uitkering (BUIG). Jaarlijks ontvangt de gemeente van het Rijk de middelen BUIG voor het bekostigen van de uitkeringen. De middelen die de gemeente ontvangt zijn al een aantal jaren fors lager dan de werkelijke uitgaven aan uitkeringen. Het netto tekort in 2023 voor de gemeente Zwolle bedraagt € 5,047 miljoen. In de gemeentelijke begroting was al rekening gehouden met een tekort van € 5,596 miljoen. Gedurende het jaar is het budget BUIG bijgesteld door een gewijzigde prognose aantallen bijstand en een correctie op de Rijksbijdrage. Per saldo bedraagt het voordeel op de BUIG € 550.000 t.o.v. de begroting.
• Lagere lasten van € 108.659 door een afboeking van de voorziening voor bijstandsgerechtigden. Dit is een voorziening bedoelt om eventueel oninbare schulden te kunnen dekken. Jaarlijks vindt er een berekening plaats over de hoogte van de voorziening, uit deze berekening is gebleken dat dit bedrag kon vrijvallen.
• Hogere lasten TOZO van € 680.000 wat wordt veroorzaakt door uitvoeringskosten TOZO en terugbetaling van de TOZO middelen aan het Rijk. De TOZO regeling was tijdens de coronapandemie ingevoerd om ondernemers te helpen.  De terugvorderingen worden door de gemeente ontvangen en weer terugbetaald aan het Rijk.
• Hogere lasten van € 371.760 voor participatiefonds. Het oorspronkelijke budget voor de activiteit zat op doel 4.2.1 kindregeling. Door een toename van de kosten op de kindregeling is budget, wat verleden jaren wel aanwezig was, niet meer beschikbaar voor het participatiefonds.   

Het voordeel op de baten wordt gerealiseerd door:

• Hogere baten van € 7,991 op de Gebundelde uitkering (BUIG). Jaarlijks ontvangt de gemeente van het Rijk de middelen BUIG voor het bekostigen van de uitkeringen, de Rijksbijdrage in de begroting 2023 is lager dan de uiteindelijke bijdrage van het Rijk. Gedurende 2023 is de bijdrage vanuit het Rijk opgehoogd. Dan nog zijn de ontvangen middelen lager dan de werkelijke uitgaven aan uitkeringen. Het netto tekort in 2023 voor de gemeente Zwolle bedraagt € 5,047 miljoen. In de gemeentelijke begroting was al rekening gehouden met een tekort van€ 5,596 miljoen. In de hogere baten wordt al rekening gehouden met een beroep op de vangnetregeling, de verwachtte aanvraag is € 1,068 mln.
• Hogere baten van €460.000 m.b.t. terugvorderingen voor onterecht verstrekte TOZO-gelden . De uitvoeringskosten voor de TOZO waren in 2023 € 227.000. De dekking van de uitvoeringskosten komen uit eerder gereseveerde middelen.

De hogere storing in de reserve wordt veroorzaakt door:

• Een bedrag van € 427.000 voor flankerend beleid energiearmoede, deze middelen staan bij concern geparkeerd in afwachting op een verder uitwerking.

De lagere onttrekking reserve wordt veroorzaakt door:

• Een bedrag van € 2.036.162 voor de energietoeslag, wat minder onttrokken is uit de reserve van programma 10. Dit budget is niet besteed in 2023.